Bevolking van Tanzania

De Tanzaniaanse bevolking bestaat voor 98% uit Afrikanen en telt ca. 120 stammen, voornamelijk Bantoetaligen, die in en ver verleden uit West- en Noord-Afrika kwamen. De oudste groep inwoners spreekt Khoisan (een zogenaamde ‘kliktaal’), een taal die ook door de Hottentotten uit zuidelijk Afrika gesproken wordt. De Cushitisch sprekende stammen zijn vanuit Ethiopië en Somalië naar Tanzania getrokken.

De grootste stammen zijn die van de Sukuma, Nyamwezi, Haya, Nyakyusa en Chagga met elk meer dan 1 miljoen leden.

Naast de Afrikaanse bevolkingsgroepen wonen er in Tanzania Niloten (Luo, Maasai), Arabieren, Aziaten (voornamelijk Indiërs en Pakistani die wonen in Dar es Salaam en op Zanzibar) en Europeanen. De oorspronkelijke bevolking van Zanzibar bestaat uit Hadimu, Tumbatu en Pemba.

Er bestaan geen overheersende tegenstellingen tussen de verschillende stammen. Dit komt zeer waarschijnlijk omdat geen van de stammen veel meer dan 10% van de totale bevolking uitmaakt.

Spreiding en demografische gegevens

Tanzania telt officieel ca. 35,2 miljoen inwoners (in werkelijkheid misschien wel 40 miljoen) en is relatief dun bevolkt met een gemiddelde bevolkingsdichtheid van ca. 39 inwoners per km2 (Nederland: 383 inwoners per km2).

De bevolkingsspreiding is zeer ongelijk. Sommige kustgebieden en Zanzibar /Pemba zijn dichtbevolkt, oplopend tot ca. 300 inwoners per km2. Ook het gebied rond Lake Victoria kent een hoge bevolkingsdichtheid. In sommige droge gebieden woont echter maar één persoon per km2. De jaarlijkse bevolkingsaanwas bedroeg tussen 1985 en 1995 3,1% (2004: 1,95%).

De grootste steden zijn: Dodoma (1,8 miljoen inwoners), Dar es Salaam, belangrijkste haven, regeringszetel en voormalige hoofdstad (1,4 miljoen), Zanzibar Town (157.634), Morogoro (230.000), Mbeya (200.000), Tanga (200.000) en Mwanza (223.013). Toch wonen de meeste mensen nog steeds op het platteland, een gevolg van het feit dat Tanzania van oudsher een stammensamenleving is. Uit een onderzoek in 1998 bleek dat nog maar 12% van de bevolking in steden woonde.

Bevolkingssamenstelling:

0-14 jaar 44,2%
15-64 jaar 53,2%
65+ 2,6%

Levensverwachting

De gemiddelde levensverwachting van de totale bevolking is 44,4 jaar (mannen 43,2 jaar; vrouwen 45,6 jaar). Het lage aantal 65-plussers en de zeer lage levensverwachting komt niet alleen door de armoede, maar zeker ook door het hoge aantal aids-sterfgevallen.

Taal

Het Swahili wordt vooral in Oostelijk-Afrika gesproken door ca. 50 miljoen mensen in Tanzania, Kenia, Oeganda, Congo en Rwanda. In Tanzania en Kenia is het de officiële landstaal. Voor de meeste mensen die het Swahili beheersen is het echter niet hun moedertaal. Dat is het voor slechts 5 miljoen van de genoemde 50 miljoen sprekers.

Het Swahili, door de Tanzanianen Kiswahili genoemd (het voorzetsel ‘ki’ geeft aan dat het een taal betreft), wordt onder andere nog gebruikt in het lager onderwijs. Ook Engels wordt veel gebruikt, onder meer in het middelbare en hogere onderwijs, in het parlement en bij officiële gelegenheden.

Het Swahili is een mengtaal van oorspronkelijke bantoetalen, sterk beïnvloed door het Arabisch, Portugees en Hindi. Het Swahili was vroeger een lingua franca of gemeenschappelijke handelstaal. Het woord Swahili is afkomstig van het Arabische ‘sawa hili’, dat ‘van de kust’ betekent.

Het Swahili telt vijftien dialecten waarvan het Kiunguja het meest voorkomt. Andere dialecten zijn Kimvita, Kiamu, Kipemba, Kimtang’ata, Kimrima, Kiamu, Kipate, Kisiu, Kitikuu, Kivumba, Kingwana en Kingozi, een literair dialect dat gebruikt wordt in klassieke Swahili poëzie.

Bijzonder aan het Swahili is dat iedere letter wordt uitgesproken, ongeacht of deze deel uitmaakt van een groepje medeklinkers. Als een letter twee keer wordt geschreven, wordt deze ook twee keer uitgesproken. De klemtoon ligt in het Swahili bijna altijd op de twee na laatste lettergreep. Verder hebben alle stammen nog hun eigen taal.

Enkele Swahili-woorden en -uitdrukkingen:

hallo – hujambo
goedemorgen – habari ya asubuhi
welterusten – lala salama
ja – ndiyo
nee – hapana
dokter – daktari
fiets – baiskeli
ketchup – tomato sos
suiker – sukari
koffie – kahawa
melk – maziwa
maandag – jumatatu
zondag – jumapili
een – moja
twee – mbili
drie – tatu
tien – kumi
honderd – mia
duizend – elfu
gisteren – jana
morgen – kesho
hoe laat is het? – saa ngapi?
overmorgen – kesho kutwa
spreekt u Engels? – unasema Kiingereza

Godsdienst

Ca. 25% van de bevolking hangt nog steeds inheemse natuurgodsdiensten aan, die echter vaak vermengd zijn met andere godsdiensten. Een aantal stammen is nog bijna niet beïnvloed door andere godsdiensten, waaronder met name de Maasai. Hun god heet Engai en de belangrijkste heilige plaats is op de nog steeds werkzame vulkaan Ol Doinyo Lengai, “de Berg van God”.

Het percentage islamieten bedraagt ca. 35, op het eiland Zanzibar is zelfs 95% van de bevolking moslim. De eerste moskee werd al in 1107 gebouwd en op dit moment telt Zanzibar ongeveer vijftig moskees. Op het vasteland wonen de meeste moslims in de kustgebieden.

Hindoes zijn vooral in Dar es Salaam te vinden onder de Aziatische bevolking.

Het aantal christenen, die vooral in het binnenland zijn te vinden, wordt geschat op 46%, waarvan 33% rooms-katholiek en 13% anglicaans, presbyteriaans, orthodox en luthers.

Staatsinrichting en bestuur

De Verenigde Republiek Tanzania bestaat uit het vasteland en de eilanden van Zanzibar, bestaande uit het hoofdeiland Unguja, en verder Pemba en vele andere kleine eilandjes.

Staatshoofd van de federatie is de president, die voor maximaal twee termijnen van vijf jaar kan worden gekozen. Hij bezit veel macht, want benoemt de premier, is opperbevelhebber van de strijdkrachten, heeft het recht van veto met betrekking tot de wetgeving, benoemt een deel van de parlementsleden en heeft het recht het parlement te ontbinden.

De 296 leden van het parlement of Nationale Assemblee (Bunge) worden voor een deel voor vijf jaar gekozen door Tanzanianen van achttien jaar en ouder. Door de bevolking worden 231 leden gekozen, 49 plaatsen worden gereserveerd voor door de president genomineerde vrouwen. Vijf plaatsen zijn gereserveerd voor het Huis van Afgevaardigden van Zanzibar, er is één ‘attorney general’ en maximaal 10 andere leden worden door de president genomineerd. Hoewel Dar es Salaam (Swahili: ‘Huis van vrede’) het onbetwiste economische, maatschappelijke en bestuurlijke centrum van Dodoma formeel de hoofdstad van het land.

Zanzibar en Pemba hebben sinds 1979 ook nog een eigen dagelijks bestuur en een gekozen parlement, die verantwoordelijk zijn voor de interne zaken van het eiland. Het Huis van Afgevaardigden bestaat uit 50 rechtstreeks gekozen leden, waaraan negen vrouwen zijn toegevoegd. Sinds 1985 hebben de twee eilanden ook een eigen regionale Grondwet. De president van Zanzibar was tot 1996 ook vice-president van Tanzania en wordt ook gekozen voor een periode van vijf jaar. In werkelijkheid wordt Zanzibar al sinds 1964 bij decreet geregeerd.

Administratieve indeling

Tanzania is bestuurlijk ingedeeld in 26 regio’s (21 vasteland; 5 Zanzibar), die onderverdeeld zijn in 130 districten en geleid worden door een regionale commissaris.

Zanzibar en Pemba zijn respectievelijk in drie en twee regio’s ingedeeld. Aan het hoofd van een district staat een door de centrale regering benoemde districtscommissaris.

Onderwijs

Sinds 1970 bestaat er leerplicht en Tanzania was dan ook een van de landen in Afrika met het laagste percentage analfabeten. Sinds 1986 is het analfabetismecijfer weer groeiende, van 9,6% in 1986 tot 27,2% in 1997. Op dit moment doorloopt minder dan 50% van de kinderen de basisschool, waarvan vervolgens één op de tien leerlingen de middelbare school afrondt. Met name het veel meisjes van het platteland verlaat vroegtijdig de school. De gezinnen hebben daar weinig geld en geven de voorkeur aan onderwijs voor hun zonen.

De Tanzaniaanse regering realiseert zich dat goed onderwijs een van de pilaren is voor de ontwikkeling van het land. Onderwijs is dan ook een van speerpunten en een van de (te optimistische?) doelen is basisonderwijs voor iedereen in 2015. Onder impuls van het Basic Education Master Plan (BEMP) werd in 1997 een begin gemaakt met de hervorming van het basisonderwijs.

De structuur van het ‘Formal Education and Training System’ bestaat uit twee jaar voorschools onderwijs, zeven jaar basisonderwijs, vier jaar ‘junior secundary’ en twee jaar ‘senior secondary’. Daarna kan men nog drie of meer jaren hoger onderwijs volgen.

Veel katholieke en protestantse organisaties hebben scholen gesticht en daarnaast zijn er nog door ouders opgerichte privé-scholen. Tanzania heeft twee universiteiten: de in 1961 opgerichte Universiteit van Dar es Salaam en de in 1984 opgerichte Landbouwuniversiteit van Sokoine.