Bushmanland

Bushmanland is één van de meest afgelegen en dun bevolkte regio’s van Namibië. Het gebied werd tijdens de Apartheidstijd in 1964 als thuisland aangewezen voor de San & Bushman, maar ook na de Onafhankelijkheid in 1990 bleef het een beschermd gebied voor de San & Bushman. In 1992 werd de naam veranderd in Oost en West Tsumkwe-district, maar in de volksmond praat iedereen nog over Bushmanland.

Het landschap is typisch Kalahari bushveld met acacia, gras en hier en daar een hoge boom. Verwacht geen Kalahari-landschap met de rode duinen, zoals in het zuiden van Namibië. Bijzonder aan Bushmanland zijn vooral de waterpannen in het oosten van het gebied die tijdens de regenperiode vol water komen te staan. Ook in de droge periode zijn dit vaak de plaatsen waar dieren toch nog iets van water en groen gras kunnen vinden.

Voor een safari vormen de waterpannen dus een prima locatie. Maar u ziet hier niet de grote kuddes dieren zoals in Etosha, daarvoor zijn de omstandigheden te extreem. Maar met een beetje geluk en veel geduld zult u beloond worden met kleine groepjes zebra, gnoe, gemsbok en kudu die gevolgd worden door de leeuw, cheetah en hyena. De beste plek voor een safari is de Nyae Nyae Pan in de gelijknamige Conservancy of het Khaudum Game Park. Het Khaudum Game Park is echter alleen toegankelijk voor een konvooi van minimaal twee 4WD-voertuigen.

De belangrijkste reden om naar Bushmanland te gaan, is de kennismaking met de San & Bushman. Vooral in het oostelijk deel in de Nyae Nyae Conservancy kunt u regelmatig Bushman-dorpjes zien, voornamelijk van de Ju/’hoansi !Kung-groep die uit ongeveer 2000 mensen bestaat. Nyae Nyae is een zogenaamde "communal conservancy" waarmee het gebied is toegewezen aan de bewoners die er tot op zekere hoogte hun eigen levenswijze op na kunnen houden zonder telkens in aanvaring te komen met allerlei bestuurlijke of politieke regels die nadelig kunnen uitpakken voor deze manier van leven. Het betekent bijvoorbeeld dat de San hier op (alleen) traditionele wijze mag jagen, een vorm die onder de moderne jachtwet niet meer toegestaan is.

In Namibië wonen in totaal 30.000 Bushman waarvan nog slechts circa 2000 mensen op traditionele wijze leven. Het nomaden- en jachtbestaan van de San sluit steeds moeilijker aan bij een samenleving die land vooral voor commerciële landbouw en veeteelt wil gebruiken. De streek Bushmanland biedt nog wel ruimte en gelegenheid voor traditionele levenswijze, al is het zelfs voor Bushman niet gemakkelijk om in dit droge gebied te overleven.

Hoewel de jacht van oudsher de belangrijkste voedselbron was voor de San, leven de Bushman in Bushmanland tegenwoordig ook van veeteelt op kleine schaal en worden er - ook op kleine schaal - gewassen verbouwd. Verder levert het toerisme een belangrijke bron van inkomsten op. Vanuit de voormalige ’hoofdstad’ Tsumkwe worden diverse excursies georganiseerd naar de Nyae Nyae Conservancy. Het is mogelijk om een dansritueel bij te wonen, twee dagen op hazenjacht te gaan of de Bushman te volgen op een olifantenspeurtocht.

Het is mogelijk om te overnachten in Tsumkwe of Nhoma Camp, ten zuiden van Tsumkwe in het Nyae Nyae Conservancy. Tussen Grootfontein en Tsumkwe kunt u een bezoek brengen aan het historisch openluchtmuseum Grashoek dat dagelijks geopend is en waar u zonder boekingen een kijkje kunt nemen. Grashoek Village ligt aan de C44, ongeveer 75 kilometer vanaf de B8.

Houdt u er wel rekening mee dat de leefwijze van deze San-mensen ook niet meer geheel vrij is van moderne invloeden. Toeristen komen en gaan - en dat gebeurt natuurlijk niet zonder geld achter te laten. Een pure onaangetaste en geheel ’zuivere’ San-leefwijze is daarom zelfs in deze Kalahari-gebieden van Namibië en Botswana niet meer te vinden. Maar als u de romantiek van dat beeld los laat en open staat voor de San-leefwijze op het snijpunt van traditie en moderniteit, zult u waarschijnlijk met kippenvel naar huis gaan.

De San-mensen lezen de natuur als een boek. Een spoor, de hoek van een hoef, een verwaaid zandkorreltje: het zijn voor hen betekenisvolle aanwijzingen op weg naar een prooi. De San staan bekend als vriendelijke, enigszins verlegen mensen. Vaak praten ze - naast hun eigen kliktaal - Afrikaans. Ze zullen u met liefde helpen om de kliks van hun eigen taal onder de knie te krijgen. U zult merken dat dit niet zo makkelijk gaat, al is het maar omdat elk dialect minimaal 5 verschillende kliks heeft die voor onze oren nog min of meer hetzelfde klinken.

Reizen door Bushmanland

Reizen door Bushmanland vraagt een goede voorbereiding. U kunt tijdens enkele maanden per jaar met een gewone sedanauto in Tsumkwe komen, maar als u vanaf hier verdere uitstapjes wilt maken, is een 4 x4 nodig. Voor een bezoek aan het Khaudum Game Reserve moet u zelfs in konvooi met 2 4WD voertuigen zijn. Heel belangrijk om te weten: Tsumkwe heeft tegenwoordige gelukkig een benzinestation.